สมุนไพรไทยเป็นหนึ่งในวัตถุดิบจากธรรมชาติที่ได้รับความนิยมในแวดวงธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ เป็นวัตถุดิบในการผลิตเครื่องสำอาง ผลิตภัณฑ์สปา สมุนไพรแปรรูป เครื่องดื่ม ยาและอาหารเสริม ที่สร้างมูลค่าเพิ่มให้กับสินค้าเกษตร สร้างรายได้ให้กับเกษตรกรไทย  เช่นเดียวกับแขกรับเชิญของเราท่านนี้เป็นผู้ที่อยู่ในแวดวงสมุนไพรไทยมานานกว่า 30 ปี  มาร่วมแชร์ประสบการณ์ในการต่อยอดภูมิปัญญาชาวบ้านสู่ธุรกิจสินค้าสมุนไพรแปรรูป คุณมงคลรัตน์ ตะวันเดือน เกษตรวิสาหกิจชุมชนส่งเสริมปลูกและแปรรูปสมุนไพร บ้านสามพร้าว จังหวัดอุดรธานี ชมคลิปสัมภาษณ์ได้ที่นี่

นำประสบการณ์และความรู้ทางวิชาการแพทย์แผนไทย ต่อยอดเกษตรสมุนไพรเงินล้าน

เกษตรสมุนไพรเงินล้าน

คุณมงคลรัตน์ เล่าว่า ได้รับการถ่ายทอดองค์ความรู้ในการนำสมุนไพรมาใช้ในกระบวนการรักษา และศึกษาความรู้ด้านวิชาการทางการแพทย์แผนไทยเพิ่มเติม ได้เรียนรู้สมุนไพรตัวอื่นๆ นอกเหนือจากที่ร่ำเรียนมา และทำให้รู้ข้อกำหนดทางกฎหมายมี่เกี่ยวข้องกับธุรกิจสินค้าสมุนไพรแปรรูป ธุรกิจเครื่องสำอางสมุนไพร จากการที่ได้ศึกษาสมุนไพรแต่ละชนิดทำให้เกิดความประหลาดใจว่า ทำไมสมุนไพรสามารถรักษาโรคบางชนิดให้หายได้ จึงได้ทำการศึกษาเพิ่มเติมอย่างลึกซึ้ง เพราะก่อนที่จะนำสมุนไพรมาใช้นั้น จำเป็นจะต้องศึกษาจากตำราต่างๆ รวมถึงข้อมูลที่ถูกบันทึกไว้จากหลายแหล่ง

นอกจากสะสมความรู้ให้ได้มาก ประสบการณ์ก็เป็นเรื่องสำคัญในการที่จะนำสมุนไพรแต่ละชนิดที่มีคุณสมบัติเฉพาะไปพัฒนาให้เกิดประโยชน์ในด้านต่างๆ อย่างสมุนไพรพื้นบ้าน “โลดทะนงแดง” หรือ “นางแซง” ที่หมอพื้นบ้านนำใช้มาอย่างยาวนานในการรักษาผู้ที่ถูกงูพิษกัด แมลงที่มีพิษกัดต่อย รักษาแผลที่เน่าเปื่อยจากพิษงูได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งมีคุณสมบัติในการยับยั้งและลดพิษงูชนิดที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาท ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นตำรับยาแพทย์แผนไทย นอกจากนี้นางแซงยังมีคุณสมบัติในการดูแลผิวพรรณ รักษาสิว ฝ้าแดด และฝีหนองอีกด้วย

จากความรู้และประสบการณ์จากภูมิปัญญาชาวบ้านด้านการใช้สมุนไพรที่สั่งสมมายาวนานกว่า 30 ปี ทำให้คุณมงคลรัตน์อยากที่จะพัฒนาต่อยอดนำสมุนไพรไทยไปใช้ในรูปแบบที่ทันสมัยมากขึ้น จนเป็นผลิตภัณฑ์สบู่สมุนไพรภายใต้ “แบรนด์ตะวันเดือน” ที่ดึงเอาคุณสมบัติเด่นของสมุนไพร 3 ชนิดมาเป็นส่วนผสมสำคัญ คือ นางแซง ฟ้าทะลายโจร และว่านนางคำ เนื้อสบู่ผลิตจากน้ำมันมะพร้าว และไขมันสกัดจากเมล็ดในปาล์ม ปราศจากสารเคมี สบู่แต่ละสูตรมีคุณสมบัติเด่นที่ต่างกัน สบู่สมุนไพรนางแซง ลดปัญหาสิว ฝ้าแดด กระ ติ่งเนื้อ สบู่ว่านนางคำ ลดแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุของการเกิดสิว บำรุงผิวพรรณ และสบู่สมุนไพรฟ้าทะลายโจร ลดปัญหาเชื้อรา กลาก เกลื่อน ผดผื่นคัน ช่วยลดกลิ่นตัวที่เกิดจากแบคทีเรีย

ข้อห้ามในการโฆษณาผลิตภัณฑ์ความงามและสุขภาพที่ผู้ประกอบการ SMEs ต้องระวัง

การนำสมุนไพรไปใช้เป็นวัตถุดิบในการผลิตเครื่องสำอาง สำหรับการทำโฆษณาเครื่องสำอาง ต้องอยู่ภายใต้ข้อกำหนดทางกฎหมายของสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) เช่น ห้ามมีการโฆษณาเกินจริง ไม่มีคำต้องห้ามในการโฆษณาผลิตภัณฑ์ หากเป็นการกล่าวถึงสรรพคุณของสมุนไพรโดยที่ไม่อ้างอิงตัวสินค้า สามารถสร้างคอนเทนต์ที่ให้ความรู้เรื่องสมุนไพรแต่ละชนิดได้ คุณมงคลรัตน์ให้ความเห็นว่า ในส่วนของการให้ข้อมูลเกี่ยวกับสมุนไพร ไม่ควรมีการแอบแฝงขายสินค้า เพราะเป็นสิ่งที่ไม่ค่อยเหมาะสม ถ้าจะขายสินค้าก็ให้ขายอย่างตรงไปตรงมาจะดีกว่า

สินค้าเกี่ยวกับความงาม ลูกค้ามักจะเกิดความคาดหวังโดยเฉพาะผลลัพธ์ที่จะเกิดขึ้น วิธีการขายสินค้าของคุณมงคลรัตน์เน้นไปที่การบอกเล่าสรรพคุณของสมุนไพรที่นำมาใช้ มีส่วนผสมอะไรบ้าง แนะนำวิธีการใช้สบู่ แทนการตอบคำถามว่า ใช้แล้วจะเห็นผลหรือไม่? เมื่อลูกค้าได้ทดลองใช้ หากชื่นชอบสินค้าก็จะเกิดการแนะนำบอกต่อ ซึ่งทางคุณมงคลรัตน์เองก็ต้องการที่จะสื่อสารไปยังกลุ่มลูกค้าให้ชัดเจนเช่นกัน แต่ด้วยข้อจำกัดเรื่องการใช้คำในการโฆษณา จึงปรึกษากับทางสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ได้รับการแนะนำว่าหากจะกล่าวอ้างสรรพคุณ ผลิตภัณฑ์ต้องมีงานวิจัยที่เชื่อถือได้รองรับ แม้มีงานวิจัยเป็นที่เรียบร้อยแล้วแต่ก็ยังไม่สามารถนำมาอ้างอิงได้อย่างสมบูรณ์ ต้องนำเสนอผลงานวิจัยเข้าสู่งานประชุมวิชาการระดับชาติ เพื่อให้ผู้ทรงคุณวุฒิทางด้านวิชาการต่างๆ รองรับผลงานวิจัยนี้ จนสามารถตีพิมพ์งานวิจัยและนำมาใช้อ้างอิงได้ในระดับนึง ซึ่งสบู่นางแซงมีงานวิจัยที่ผ่านการรับรองจากการประชุมวิชาการระดับชาติ ครั้งที่ 17

จะเริ่มต้นนำสมุนไพรไทยก้าวสู่ธุรกิจความงามและสุขภาพได้อย่างไร

ก่อนที่จะเริ่มต้นทำอะไรนั้น ให้มองความต้องการของตลาดก่อน หาให้เจอว่าตลาดความงามและสุขภาพยังขาดอะไร ผลิตภัณฑ์ไหนที่ยังไม่มีใครทำ ตรงไหนที่มีคู่แข่งขันเยอะก็ไม่ต้องเข้าไป และต้องศึกษาให้ลึกซึ้งที่สุด พยายามสร้างความโดดเด่นให้ต่างจากคนอื่น การนำสมุนไพรมาแปรรูปต้องรู้ว่าสมุนไพรนั้นมีสรรพคุณอะไร มีข้อจำกัดอะไรบ้าง เช่น สมุนไพรบางชนิดนิยมใช้แบบสด ในแง่ของการทำผลิตภัณฑ์อาจไม่สะดวกต่อการใช้งาน แต่ถ้านำมาทำให้แห้งบรรจุในแคปซูล ต้องคำนึงว่าจะส่งผลต่อประสิทธิภาพของสมุนไพรหรือไม่

การทำธุรกิจสมุนไพรแปรรูป ต้องเข้าใจก่อนว่าสมุนไพรแต่ละชนิดมีระยะเวลาในการปลูกและเก็บเกี่ยวต่างกัน การหาซื้อตามตลาดอาจไม่ได้คุณภาพตามที่ต้องการ จำเป็นจะต้องควบคุมตั้งแต่กระบวนการปลูกไปจนถึงเก็บเกี่ยว สำหรับสมุนไพรนั้นแต่ละขั้นตอนค่อนข้างมีความละเอียดอ่อน เช่น ฟ้าทะลายโจร การเก็บเกี่ยวที่ไม่คำนึงถึงอายุ ขั้นตอนการทำความสะอาด เป็นสิ่งที่ต้องระวังเพื่อนำสมุนไพรมาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด การควบคุมคุณภาพวัตถุดิบส่งผลให้ได้ผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพเช่นกัน

จุดเริ่มต้นวิสาหกิจชุมชนส่งเสริมปลูกและแปรรูปสมุนไพร บ้านสามพร้าว เกษตรสมุนไพรเงินล้าน

คุณมงคลรัตน์ เล่าว่า เมื่อเข้าสู่ธุรกิจความงาม ต้องหาสมุนไพรมาเป็นวัตถุดิบให้เพียงพอต่อการผลิต เกิดเป็นวิสาหกิจชุมชนส่งเสริมปลูกและแปรรูปสมุนไพร บ้านสามพร้าว จังหวัดอุดรธานี เป็นการรวมกลุ่มชาวบ้านที่อยู่ในละแวกเดียวกัน ทางคุณมงคลรัตน์มีการให้ข้อมูล แนะนำวิธีการปลูก การดูแล เก็บเกี่ยว และรับซื้อสมุนไพรเพื่อเข้าสู่กระบวนการผลิตสินค้า แบรนด์ตะวันเดือนก่อตั้งปี พ.ศ. 2561 ก่อนหน้านั้นคุณมงคลรัตน์นำสมุนไพรนางแซงมาใช้ในการรักษาสิว ฝ้า ในรูปแบบผงที่ต้องนำไปผสมกับแป้งและน้ำ ทำให้ไม่สะดวกต่อการใช้งาน จึงเข้าอบรมตามโครงการและได้รับการช่วยเหลือจากหน่วยงานภาครัฐ นำสบู่นางแซงเข้าสู่กระบวนการพัฒนาผลิตภัณฑ์ จนได้รับการคัดเลือกให้ออกบูธงานแสดงสินค้าทั่วประเทศ ทำให้สบู่นางแซงกลายเป็นที่รู้จัก ส่งผลให้ยอดขายดีขึ้นตามลำดับ

เส้นทางสายใหม่ตลาดออนไลน์สู้โควิด

พอมาเจอกับวิกฤตโควิด-19 เป็นผลให้งานแสดงสินค้าถูกยกเลิก ทางคุณมงคลรัตน์ตระหนักว่าจะหวังพึ่งตลาดออฟไลน์ไม่ได้อีกต่อไป จึงมุ่งไปทำการตลาดออนไลน์ ถือเป็นเรื่องใหม่สำหรับคุณมงคลรัตน์ เริ่มจาก Facebook Page  มีการจ้างผู้เชี่ยวชาญด้านการตลาดออนไลน์ ทางคุณมงคลรัตน์มีส่วนร่วมในการผลิตคอนเทนต์ เพื่อให้เป็นไปตามข้อกำหนดทางกฎหมาย ให้ข้อมูลเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์ ทำคลิปให้ความรู้เรื่องสมุนไพร สำหรับการลงโฆษณาก็เป็นเรื่องที่จำเป็น ไม่มีใครอยากทำคอนเทนต์ดีแต่ไม่มีคนเห็น การทำธุรกิจจึงต้องลงทุนด้านการตลาดเพื่อให้แบรนด์เป็นที่รู้จัก นอกจากนี้คุณมงคลรัตน์ได้มีการลงโฆษณาตามสื่อวิทยุท้องถิ่น ซึ่งไม่ได้คาดหวังเรื่องยอดขาย แต่เป็นการสร้างความน่าเชื่อถือให้กับแบรนด์          สร้างตัวตนบนโลกออนไลน์

การทำธุรกิจความงามและสุขภาพไม่ใช่เรื่องง่าย มีการแข่งขันสูง อย่างธุรกิจความงามที่มีสมุนไพรเป็นส่วนประกอบสำคัญ ต้องอาศัยความรู้ทางวิชาการควบคู่กับประสบการณ์ เพราะมีรายละเอียดมากมายที่ต้องเรียนรู้ ต้องปฏิบัติตามข้อกำหนดทางกฎหมาย นอกจากการพัฒนาผลิตภัณฑ์ จำเป็นต้องศึกษาการตลาดทั้งออฟไลน์และออนไลน์ ผู้ประกอบการหลายท่านเชี่ยวชาญด้านการผลิตสินค้า แต่ไม่ถนัดด้านการตลาด ก็ต้องหาทีมงานมาช่วย อย่ายึดติดกับการทำธุรกิจรูปแบบเดิม ต้องยอมรับการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ ปรับตัวให้ทันต่อกระแสโลก และพฤติกรรมของผู้บริโภคที่เปลี่ยน